Του Ματσάνη Σωτήρη
03-06-2025
To 1933 στην Γερμανία, η Δημοκρατία της Βαϊμάρης κάτω από το βάρος των συνεπειών της Συνθήκης των Βερσαλιών, αποχωρεί από το προσκήνιο και το NSDAP παίρνει τη σκυτάλη. Επικεφαλής είναι ο Χίτλερ, ο οποίος αρχικά διαβεβαιώνει για τις ειρηνικές του προθέσεις. Πριν αλέκτορα φωνήσαι… Στις 14 Οκτωβρίου 1933, ανακοινώνει πως απορρίπτει τους περιορισμούς όσον αφορά στους εξοπλισμούς που είχαν επιβληθεί στην Γερμανία με την Συνθήκη των Βερσαλιών. Η Γερμανία ξεκινά μια ξέφρενη κούρσα εξοπλισμού. Η χρηματοδότηση των κοινωνικών προγραμμάτων (το «βούτυρο») υποχωρεί. Η προπαγάνδα οργιάζει. Οι Γερμανοί πρέπει να θυσιαστούν για τον υπέρτατο σκοπό. Της μεγάλης Γερμανίας. Το 1936 ο Χέρμαν Γκέριγκ συνοψίζει λέγοντας:
“Τα όπλα θα μας κάνουν πιο ισχυρούς, το βούτυρο θα μας κάνει απλώς χοντρούς”* — Χέρμαν Γκέριγκ, 1936
Η συνέχεια.. γνωστή…
…Το 1945 σύσσωμη η Ευρώπη, μαζί και η Γερμανία προσπαθούν να μαζέψουν τα κομμάτια τους. Καθισμένοι πάνω στα συντρίμμια, δίπλα στους τάφους των 40 περίπου εκατομμυρίων νεκρών που άφησε πίσω της η ναζιστική λαίλαπα, ορκίζονται “Ποτέ πια πόλεμος!!”
Νέοι παπάδες, παλιές προσευχές.
Στις 24 Φεβρουαρίου 2022, η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία. Εκείνη τη μέρα, η Ευρώπη έχασε την μεταπολεμική ψυχή της, βιώνει μία από τις πιο δραματικές στροφές της μεταπολεμικής ιστορίας της. Από το Λονδίνο ως τη Βαρσοβία, από το Παρίσι ως το Βερολίνο, οι ευρωπαϊκές χώρες εγκαταλείπουν σταδιακά τη ρητορική της ειρήνης και αγκαλιάζουν μια νέα πραγματικότητα: τη συστηματική στρατιωτικοποίηση και τον μαζικό επανεξοπλισμό. Το “Ποτέ Ξανά” παραχωρεί τη θέση του σε ένα νέο μότο: “Πολεμική Οικονομία”.
Γερμανία: Τέλος Εποχής
Η Γερμανία, η «οικονομική ατμομηχανή» της Ευρώπης, έχει σημάνει το τέλος μιας εποχής. Οι στρατιωτικές δαπάνες για το 2024 φτάνουν τα 85,2 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ ένα ειδικό ταμείο 100 δισεκατομμυρίων ευρώ έχει δημιουργηθεί αποκλειστικά για τον επανεξοπλισμό των γερμανικών ενόπλων δυνάμεων.
Ο φιλόδοξος στόχος του Βερολίνου είναι να αφιερώνει το 5% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος στην άμυνα – ένα ποσοστό που θα κατέτασσε τη Γερμανία ανάμεσα στις πιο στρατιωτικοποιημένες χώρες του κόσμου. Παράλληλα, επανέρχεται στη δημόσια συζήτηση η επιστροφή της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας, μια πρόταση που μόλις πριν από μια δεκαετία θα θεωρούνταν αδιανόητη.
Το κόστος αυτής της στροφής είναι εμφανές: περικοπές στις συντάξεις, στην υγεία και στην παιδεία χρηματοδοτούν τον νέο στρατιωτικό προσανατολισμό της χώρας.1
Πολωνία: Το Νέο Φρούριο της Ανατολικής Ευρώπης
Η Πολωνία έχει αναλάβει τον ρόλο του “προκεχωρημένου φυλακείου” του ΝΑΤΟ. Το Σχέδιο της Βαρσοβίας προβλέπει τον διπλασιασμό του στρατού, φτάνοντας τους 500.000 άνδρες και γυναίκες υπό τα όπλα – ένας αριθμός που θα καθιστούσε την Πολωνία τη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης μετά τη Ρωσία.
Η υποχρεωτική εκπαίδευση εφέδρων έχει γίνει πραγματικότητα, ενώ ακόμη και η τοποθέτηση πυρηνικών όπλων στο πολωνικό έδαφος βρίσκεται στο τραπέζι των συζητήσεων. Η πολωνική κυβέρνηση δεν διστάζει να μιλά δημόσια για την πιθανότητα ρωσικής εισβολής εντός των επόμενων 3-4 ετών, ενισχύοντας τη ρητορική της προετοιμασίας για άμεση στρατιωτική απειλή.
Τα σύνορα με τη Ρωσία και τη Λευκορωσία μετατρέπονται σε οχυρωμένες γραμμές, με τείχη, ηλεκτρονικά συστήματα παρακολούθησης και μόνιμη στρατιωτική παρουσία.
Ηνωμένο Βασίλειο: Η Μετάβαση στην “Πολεμική Οικονομία”
Το Ηνωμένο Βασίλειο, παρά το Brexit και την απομάκρυνσή του από την Ευρωπαϊκή Ένωση, παραμένει κεντρικός παίκτης στον ευρωπαϊκό επανεξοπλισμό. Οι βρετανικές αμυντικές δαπάνες αυξάνονται στο 3% του ΑΕΠ, ενώ η κυβέρνηση μιλά ανοιχτά για “πολεμική ετοιμότητα” και “πολεμική οικονομία”.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον κυβερνοπόλεμο και στην ενίσχυση του πυρηνικού οπλοστασίου, ενώ το “αμυντικό μέρισμα” – οι κερδοσκοπικές επενδύσεις στη στρατιωτική βιομηχανία – γίνεται ένα από τα πιο κερδοφόρα τμήματα της βρετανικής οικονομίας.
Γαλλία: Η Πυρηνική Διάσταση της Ευρωπαϊκής Άμυνας
Η Γαλλία, ως η μοναδική πυρηνική δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διαδραματίζει έναν ιδιαίτερο ρόλο. Με προϋπολογισμό 413 δισεκατομμυρίων ευρώ για την περίοδο 2024-2030, το Παρίσι τοποθετεί την πυρηνική αποτροπή στο κέντρο της ευρωπαϊκής αμυντικής στρατηγικής.
Οι γαλλικές εξωτερικές επεμβάσεις στην Αφρική και την Ανατολική Ευρώπη αποτελούν prova generale για τη νέα στρατιωτική φιλοσοφία, ενώ η χώρα αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο στο πρόγραμμα REARM Europe.
REARM Europe: Το Μεγάλο Στοίχημα των 800 Δισεκατομμυρίων
Το πρόγραμμα REARM Europe αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη στρατιωτική επένδυση στην ιστορία της ηπείρου. Με προϋπολογισμό που μπορεί να φτάσει και να ξεπεράσει τα 800 δισεκατομμύρια ευρώ, το πρόγραμμα στοχεύει στην πλήρη εκσυγχρονισμό των ευρωπαϊκών ενόπλων δυνάμεων.
Παράλληλα, οι στρατιωτικές δαπάνες εξαιρούνται από τους δημοσιονομικούς περιορισμούς που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση, δημιουργώντας ένα νέο οικονομικό μοντέλο όπου ο στρατιωτικός τομέας έχει προτεραιότητα έναντι των κοινωνικών δαπανών.
Οικονομικά Συμφέροντα: Ποιος Ωφελείται από τον Επανεξοπλισμό;
Οι αυξανόμενες στρατιωτικές δαπάνες δεν είναι απλώς θέμα ασφάλειας — είναι επιχειρηματικό μοντέλο.
– Βιομηχανία Όπλων: Εταιρείες όπως η Rheinmetall (Γερμανία),2 BAE Systems (ΗΒ) και Lockheed Martin (ΗΠΑ) έχουν δείξει ρεκόρ κερδών από το 2022.
– Πολιτικές Αμοιβαιότητες: Πολλοί πολιτικοί συνδέονται με την αμυντική βιομηχανία. – “Αμυντικό Μέρισμα”: Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι επενδύσεις σε όπλα προωθούνται ως κίνητρο οικονομικής ανάπτυξης, παρόλο που οι μακροπρόθεσμες συνέπειες (κοινωνικές ανισότητες, υποβάθμιση υποδομών) αγνοούνται.
Το Κοινωνικό Κόστος: Τι Θυσιάζεται;
Ο επανεξοπλισμός δεν είναι δωρεάν. Οι κυβερνήσεις επιλέγουν να κόψουν από:
– Υγεία: Στη Γερμανία, νοσοκομεία κλείνουν ενώ ο στρατός λαμβάνει +85 δις ευρώ.
– Εκπαίδευση: Στη Γαλλία, τα σχολεία υπολειτουργούν, αλλά το πυρηνικό οπλοστάσιο αναβαθμίζεται.
– Συντάξεις: Στην Πολωνία, οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν περικοπές, ενώ ο στρατός διπλασιάζεται.
Παράδοξο:
> “Οι ίδιες χώρες που μιλούν για «ασφάλεια» αγνοούν ότι η πραγματική απειλή για τους πολίτες δεν είναι ο Πούτιν, αλλά η κατάρρευση του κράτους πρόνοιας.”
Θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά;
Ναι. Πολλά θα μπορούσαν να γίνουν διαφορετικά. Αντί για επανεξοπλισμό, η Ευρώπη θα μπορούσε να:
1. Επενδύσει σε Διπλωματία: Ενίσχυση του ΟΗΕ και διαλόγου με τη Ρωσία για τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
2. Αυτονομία σε Ενέργεια & Τεχνολογία: Μείωση της εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα και ανάπτυξη βιομηχανίας που δεν εξαρτάται από πολέμους.
3. Κοινωνική Πρωτοβουλία: Χρήση των τρισεκατομμυρίων για υγεία, εκπαίδευση και κλιματική προσαρμογή — τα πραγματικά “όπλα” ενάντια στις σύγχρονες απειλές.
Επιλογή ή Μονόδρομος;
Η Ευρώπη του 2025 βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, αλλά φαίνεται να έχει κάνει την επιλογή της. Επιλέγει ξανά τα όπλα αντί για την ευημερία, τον φόβο αντί για την ελπίδα. Ο επανεξοπλισμός όμως δεν είναι αναγκαίος — είναι μια πολιτική επιλογή που ωφελεί λίγους και τιμωρεί πολλούς. Η ήπειρος βαδίζει ξανά σε μονοπάτια που η ιστορία έχει δείξει πως δεν οδηγούν στη ασφάλεια αλλά πιθανά σε μια τραγωδία που θα μπορούσε να αποφευχθεί.
“Οι κοινωνίες που θυμούνται τον πόλεμο προτιμούν να χτίζουν νοσοκομεία. Όσοι τον ξεχνούν, αγοράζουν κανόνια.”
