Έπειτα από τρία βέτο, οι ΗΠΑ δέχτηκαν να μετακινήσουν την ψήφο τους προς την «αποχή» σε μια αποδυναμωμένη μορφή ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας για τη Γάζα την περασμένη Δευτέρα, επιτρέποντας την υπερψήφισή του. Έκτοτε, διαλαλούν όπου σταθούν κι όπου βρεθούν πως το ψήφισμα ήταν «μη δεσμευτικό», ενώ ταυτόχρονα προσπαθούν να πείσουν τον πλανήτη πως όσα έχει δει με τα μάτια του να διαπράττει το Ισραήλ δεν είναι εγκλήματα πολέμου.
Ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για τη Γάζα που μεταξύ άλλων εκφράζει απαίτηση για κατάπαυση του πυρός μέχρι το τέλος του μήνα του Ραμαζανιού, υιοθετήθηκε τη Δευτέρα 25 Μαρτίου, έπειτα από τη μετακίνηση της μόνιμα αρνητικής ψήφου των ΗΠΑ σε «αποχή».
Το ψήφισμα 2728 (2024) κατατέθηκε από τα μη μόνιμα μέλη του ΣΑ με πρωτοβουλία της Μοζαμβίκης, και στην πρώτη εκτελεστική του ρήτρα δηλώνει πως το ΣΑ «(α)παιτεί άμεση κατάπαυση του πυρός για τον μήνα του Ραμαζανιού, η οποία θα γίνει σεβαστή από όλα τα μέρη και θα οδηγήσει σε μόνιμη και βιώσιμη κατάπαυση του πυρός» και επίσης πως «απαιτεί την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ομήρων, καθώς και την εξασφάλιση ανθρωπιστικής πρόσβασης για την αντιμετώπιση των ιατρικών και άλλων ανθρωπιστικών αναγκών τους», όπως και πως «απαιτεί από τα μέρη να συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους βάσει του διεθνούς δικαίου σε σχέση με όλα τα πρόσωπα που κρατούν».
Είναι η πρώτη φορά από τις 7 Οκτωβρίου που το ανώτατο όργανο των Ηνωμένων Εθνών καταφέρνει να συμφωνήσει σε μία, έστω «νερωμένη», εκδοχή ψηφίσματος που να απαιτεί άμεση εκεχειρία. Το Ισραήλ αναμενόμενα αντέδρασε οργισμένα, δηλώνοντας πως δεν θα σεβαστεί το ψήφισμα και «δεν θα σταματήσει να πυροβολεί. Θα καταστρέψουμε τη Χαμάς και θα συνεχίσουμε να πολεμάμε μέχρι να επιστρέψουν όλοι οι όμηροι στο σπίτι», όπως το έθεσε ο υπουργός Εξωτερικών Ίσραελ Κατζ. Ο πρωθυπουργός Νετανιάζου ακύρωσε προγραμματισμένη επίσκεψη ισραηλινής διπλωματικής αντιπροσωπείας στην Ουάσινγκτον, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την «αλλαγή στάσης» των ΗΠΑ. Όπως ειρωνεύτηκαν αρκετοί σχολιαστές, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δεν φάνηκε να εξοργίστηκε αρκετά για να αρνηθεί να δεχτεί τη νέα χρηματοδότηση προς το Ισραήλ που υπερψήφισε πρόσφατα το αμερικανικό κοινοβούλιο.
Ώπα, ώπα, μισό λεπτό, δεν είναι αυτό που νομίζετε
Ίσως, βέβαια, αυτή η «αλλαγή στάσης» των ΗΠΑ να μην είναι και τόσο «αλλαγή». Από τη στιγμή της υπερψήφισης κι έπειτα, μια σειρά από ανώτατους διπλωματικούς και άλλους εκπροσώπους της αμερικανικής πλευράς έχουν σπεύσει να υπερτονίσουν πως το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι με κάποιον μαγικό τρόπο «μη δεσμευτικό» και πως ούτε το Ισραήλ ο΄΄υτε και κανένας άλλος δεν υποχρεούται να το ακολουθήσει.
Η αρχή έγινε με τον εκπρόσωπο του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάθιου Μίλλερ, που λίγη ώρα αφότου πέρασε το ψήφισμα ξεκαθάριζε πως οι ΗΠΑ θεωρούν ότι «είναι μη δεσμευτικό». Υπό πίεση, μάλιστα από τις ερωτήσεις των δημοσιογράφων, ο Μίλλερ είπε πως οι ΗΠΑ βρίσκονταν σε συνεχή επικοινωνία με το Ισραήλ για το συγκεκριμένο ψήφισμα, πως άλλαξαν την ψήφο τους σε αποχή διότι αφαιρέθηκε η έκφραση για «άμεση εκεχειρία διαρκείας» και πως «εκεχειρία και απελευθέρωση ομήρων δεν θα έρθει μέσα από μια διαδικασία των Ηνωμένων Εθνών, αλλά μέσα από τη διαδικασία με την οποία εμείς έχουμε εμπλακεί — ναι — στην Ντόχα», εννοώντας τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς με τη μεσολάβηση Κατάρ και Αιγύπτου. Σε αυτό το τελευταίο ζήτημα δε, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε το μήνυμα του εκπροσώπου του αμερικανικού ΥπΕξ με την είδηση πως αργά το βράδυ της Τρίτης το Ισραήλ αποχώρησε για ακόμη μια φορά από τις διαπραγματεύσεις στην Ντόχα.
Τα περί «μη δεσμευτικού» ψηφίσματος επανέλαβε και η ίδια η πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, εξηγώντας την ψήφο της χώρας της. «Δεν συμφωνήσαμε με τα πάντα σε αυτό το ψήφισμα και έτσι δεν μπορέσαμε, δυστυχώς, να ψηφίσουμε “ναι”. Όμως, όπως έχω ξαναπεί, στηρίζουμε πλήρως κάποιους από τους καίριους στόχους σε αυτό το μη δεσμευτικό ψήφισμα και πιστεύουμε πως ήταν σημαντικό για το Συμβούλιο να μιλήσει και να κάνει ξεκάθαρο πως η εκεχειρία μας πρέπει — οποιαδήποτε εκεχειρία πρέπει να έρθει με την απελευθέρωση όλων των ομήρων», είπε η Λίντα Τόμας-Γκρίνμπεργκ.
Ούτε ο ένας ούτε η άλλη δεήθηκαν να εξηγήσουν πώς γίνεται μια απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, του ανώτατου οργάνου του ΟΗΕ, να είναι μη δεσμευτική για τα μέλη του Οργανισμού, όταν το Άρθρο 25 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών ξεκαθαρίζει πως «(τ)α μέλη των Ηνωμένων Εθνών συμφωνούν να αποδέχονται και να εκτελούν τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας». Μια εξήγηση προσπάθησε να δώσει ο διπλωματικός εκπρόσωπος της Νότιας Κορέας, που αμφισβήτησε την ίδια την εγκυρότητα του ψηφίσματος καθώς εκείνο, λέει, δεν περιέχει τη λέξη «αποφασίζει» και δεν κατατέθηκε επικαλούμενο το Κεφάλαιο 7 του Χάρτη, που ορίζει τους τρόπους με τους οποίους ο Οργανισμός αναλαμβάνει δράση.
Παιχνίδια με τις λέξεις
Πρόκειται πασιφανώς για παιχνίδια με τις λέξεις, τα ίδια παιχνίδια που η ισραηλινή κυβέρνηση και οι σύμμαχοί της παίζουν από την αρχή, διαχέοντας παραπληροφόρηση για να συγχύσουν τη σημασία όρων όπως «αυτοάμυνα», «επίθεση», «έγκλημα πολέμου» «γενοκτονία» κ.α.
Το τελευταίο, λοιπόν, παιχνίδι στο οποίο επιδίδονται οι ΗΠΑ είναι να συγχέουν τι σημαίνει «δεσμευτικό» και τι σημαίνει «απόφαση», για να προστατεύσουν και πάλι το Ισραήλ όχι μόνο από τη λογοδοσία, αλλά και από την ίδια την «απειλή» να αναγκαστεί να σταματήσει τη γενοκτονική του επίθεση στη Γάζα.
Όμως, όπως εξηγούν ειδικοί του διεθνούς δικαίου, τα πράγματα είναι πολύ πιο ξεκάθαρα από ό,τι θέλουν να μας τα παρουσιάσουν οι εκπρόσωποι της Ουάσινγκτον. «Έχει καθιερωθεί εδώ και πολλές δεκαετίες πως ψηφίσματα που δεν υιοθετούνται ρητά υπό το Κεφάλαιο 7 μπορούν κάλλιστα να περιέχουν νομικά δεσμευτικές υποχρεώσεις», έγραψε σε ανάλυσή της η επίκουρη καθηγήτρια νομικής στο πανεπιστήμιο Instituto Tecnológico Autónomo de México (ITAM) στην Πόλη του Μεξικού, Χάνα Μπιρκενχέτερ.
Όσο για τη δήθεν ανάγκη χρήσης της λέξης «αποφασίζει», η Μπιρκενχέτερ λέει πως δεν υπάρχει καμία τέτοια ανάγκη για να υφίσταται δεσμευτικότητα — λέει μάλιστα πως ένας τέτοιος ισχυρισμός είναι παράλογος: «(…) το Συμβούλιο Ασφαλείας συνήθως δεν αποφασίζει ότι μια κατάπαυση του πυρός υπάρχει — δεν μπορεί να θέσει σε ύπαρξη μια κατάπαυση του πυρός μέσω μιας απόφασης» [η επισήμανση από το πρωτότυπο].
«Το κείμενο του ψηφίσματος που εγκρίθηκε σήμερα είναι κατηγορηματικό και ισχυρό: απαιτεί ρητά την άμεση κατάπαυση του πυρός για τον μήνα του Ραμαζανιού, καθώς και την άμεση και άνευ όρων απελευθέρωση όλων των ομήρων. Δεν υπάρχει καμία αβεβαιότητα στη διατύπωση: τι βάρος πρέπει να έχει μια απαίτηση, αν όχι αυτό μιας νομικής υποχρέωσης;», συνεχίζει η καθηγήτρια λίγο παρακάτω [η επισήμανση από το πρωτότυπο].
Τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, εξηγούν οι ειδικοί, που αφορούν αποφάσεις και όχι απλές γνωμοδοτήσεις ή προτάσεις — κάτι που ξεκαθαρίζεται από την εκάστοτε γλώσσα που χρησιμοποιεί το κείμενο — λαμβάνουν ισχύ διεθνούς νόμου. Είναι εκ των πραγμάτων δεσμευτικά και στην παρούσα περίπτωση η απαίτηση για κατάπαυση του πυρός είναι δεσμευτική και για το Ισραήλ, που είναι μέλος του ΟΗΕ, αλλά σύμφωνα με τη νομολογία και για τη Χαμάς, που δεν είναι. Το ψήφισμα μάλιστα απαιτεί και την απελευθέρωση των ομήρων — κάτι που υποτίθεται ότι το Ισραήλ επιθυμεί* — χωρίς όμως να τη συνδέει με την απαίτηση για εκεχειρία και τούμπαλιν.
Εδώ έχει σημασία να σημειώσουμε πως με τον όρο «όμηροι» μπορούν κάλλιστα να εννοηθούν και όσοι Παλαιστίνιοι έχουν «συλληφθεί» από το Ισραήλ και κρατούνται χωρίς απαγγελία κατηγορίας και δίκη — το ψήφισμα θα μπορούσε και* σε αυτόν τον όρο του να ερμηνευτεί ως δεσμευτικό και για τις δύο πλευρές.
Ποιος θα εφαρμόσει την απαίτηση;
Άρα γιατί όλα αυτά τα παιχνίδια με τις λέξεις, όταν όλοι (ακόμη και οι Αμερικανοί) ξέρουν πως είναι όντως δεσμευτικό το ψήφισμα; Για να αποπροσανατολίσει από το πραγματικό πρόβλημα με το ψήφισμα, που είναι πως δεν περιέχει καμία πρόβλεψη επιβολής των απαιτήσεών του.
Η δεσμευτικότητα του ψηφίσματος 2728 (2024) έχει, δυστυχώς, σημασία μονάχα στο μέλλον. Δεν περιέχει πουθενά καμία πρόβλεψη για οποιαδήποτε επιβολή των απαιτήσεών του: θα μπορούσε να αποφασίσει επιβολή εμπάργκο πώλησης όπλων στο Ισραήλ ή τη δημιουργία διεθνούς ειρηνευτικής δύναμης ή μια σειρά από άλλα μέτρα σχεδιασμένα για να πιέσουν το Ισραήλ να πάψει να αψηφεί τις υποχρεώσεις του. Και μπορεί ακόμα να το κάνει σε μελλοντική του απόφαση — όμως σε αυτήν την περίπτωση, το πανταχού παρόν βέτο του μόνιμου μέλους των ΗΠΑ είναι εκεί για να σταματήσει οποιαδήποτε δράση.
Αυτό εννοούν, κατά βάθος, οι εκπρόσωποι των ΗΠΑ όταν μιλούν για «μη δεσμευτικότητα» — εννοούν την απουσία επιβολής, απουσία προσχεδιασμένη, καθώς οι ΗΠΑ ποτέ δεν θα ψήφιζαν έστω «αποχή» σε ψήφισμα με τέτοιους όρους.
Όσο για τις μελλοντικές επιπτώσεις της αγνόησης ενός δεσμευτικού ψηφίσματος; Θεωρητικά, στις δύο εν εξελίξει υποθέσεις εναντίον του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όπως και σε οποιαδήποτε άλλη μελλοντική, κάτι τέτοιο θα ήταν εξόχως επιβαρυντικό. Όμως ποιος στ’ αλήθεια νοιάζεται;
Μέχρι να λάβει αποφάσεις το Διεθνές Δικαστήριο θα περάσουν χρόνια και το Ισραήλ θα έχει δημιουργήσει την de facto κατάσταση που επιθυμεί στη Γάζα, πολλαπλασιάζοντας τους μέχρι σήμερα πάνω από 32.000 νεκρούς Παλαιστίνιους. Άλλωστε δεν θα είναι η πρώτη φορά που το Ισραήλ αγνοεί ένα δεσμευτικό ψήφισμα του ΣΑ — άλλη μία άρνηση στον «φάκελό» του δεν αποτελεί πραγματικά ιδιαίτερη επιβάρυνση. Και τέλος, υπάρχει πάντοτε και η επιλογή αγνόησης του ίδιου του Δικαστηρίου, όπως έχουν επανειλημμένα υπαινιχθεί χείλη Ισραηλινών επισήμων. Δεν έχει άλλωστε περάσει πολύς καιρός από τότε που η νομική ομάδα του Ισραήλ παρουσίασε διαστρεβλωμένα στοιχεία ενώπιον του Δικαστηρίου.
Δεν βλέπετε αυτό που βλέπετε
Την ίδια ώρα που παίζουν αυτά τα παιχνίδια με τις λέξεις «δέσμευση» και «απόφαση», οι ΗΠΑ παίζουν και το παλιό γνωστό τους παιχνίδι με τη φράση «εγκλήματα πολέμου».
Στην ίδια συνέντευξη τύπου που μίλησε για «μη δεσμευτικό ψήφισμα», ο εκπρόσωπος του Στέητ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε πως το υπουργείο έκρινε ότι το Ισραήλ «συμμορφώνεται με το διεθνές δίκαιο» στην επίθεσή του στη Γάζα. Συνεπώς, είπε ο Μάθιου Μίλλερ, δεν παραβιάζεται το «μνημόνιο» του προέδρου Μπάιντεν, το οποίο απαγορεύει την εξαγωγή οπλισμού σε χώρες που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο ή εμποδίζουν την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας.
Θα αναρωτιέστε σίγουρα πώς είναι δυνατή μια τέτοια απόφαση, όταν είναι γνωστό πως το Ισραήλ περιορίζει και εμποδίζει την είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα, και όταν τα εγκλήματα πολέμου που διαπράττει διατρανώνονται από τους ίδιους του τους στρατιώτες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Καθώς φαίνεται, οι αξιωματούχοι του αμερικανικού ΥπΕξ δεν βλέπουν όσα βλέπετε εσείς, αλλά και όσα βλέπουν αναρίθμητες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ειδικοί του ΟΗΕ, νομικοί και ακαδημαϊκοί που εξειδικεύονται στο διεθνές δίκαιο και σε ζητήματα εγκλημάτων πολέμου και γενοκτονίας — όσα βλέπουν ακόμα και βουλευτές του ίδιου του Δημοκρατικού κόμματος.
«Έχουμε συνεχείς αξιολογήσεις της συμμόρφωσης του Ισραήλ με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο. Δεν διαπιστώσαμε ότι το παραβιάζει, είτε όσον αφορά τη διεξαγωγή του πολέμου είτε την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας. Βλέπουμε αυτές τις διαβεβαιώσεις μέσω αυτής της συνεχιζόμενης εργασίας που έχουμε κάνει», είπε ο Μίλλερ. Το Ισραήλ έπρεπε να καταθέσει τις «διαβεβαιώσεις» του μέχρι την περασμένη Κυριακή και απ’ ό,τι φαίνεται κρίθηκαν πιο αξιόπιστες από τις αναρίθμητες καταγραφές των εγκλημάτων πολέμου του Ισραήλ.
Με όλη την παραπάνω ιστορία, γίνεται πλέον ξεκάθαρο και στον πιο αδαή πόσο έχει απαξιώσει τις έννοιες του διεθνούς δικαίου, της παγκόσμιας κοινότητας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και την ίδια την έννοια της αλήθειας, η επιλογή των ΗΠΑ να στηρίξουν μέχρι τέλους τη γενοκτονική επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα. Πέρα από μια πολύ πιο πιθανή πλέον κατάρρευση του Δημοκρατικού κόμματος στις επερχόμενες αμερικανικές εκλογές, οι συνέπειες της στάσης των ΗΠΑ θα είναι μακρόχρονες, όπως προειδοποιούν οι ειδικοί, στο παγκόσμιο στερέωμα και στη δυνατότητα εφαρμογής κοινών κανόνων.
